Emballasjen

Nå som før må urinen samlast i ein behaldar før den vert presentert for lækjaren. Behaldaren må vere godt reingjort og ikkje innehalde element som kan verke inn på analyseresultatet. Bortsett fra det representerer urinprøvebehaldaren eit rikt spektrum av ulike former og storleikar. Folk flest har rik fantasi på dette området.

I sjukehus, institusjonar og etter kvart også i allmennpraksis går dette interessante aspektet etter kvart tapt av di sterile spesialglas som apotekaren sel har overtatt. Det er difor medisinhistorisk viktig å få registrert flest mogleg av ulike typar urinprøvebehaldarar fra folkedjupet før denne sida av medisinsk praksis går tapt.

Det unyttige …

Av ein eller annan grunn har eg alltid interessert meg for det unyttige. Denne gongen gjeld det altså kva folk bringar urinprøvene sine i når dei kjem til primærlækjaren.

Det er nyttig å ha noko føremålstenleg tett og høveleg stort å ta med den sjølvproduserte gule væska i, men det er jo ganske unyttig slik som dette å prøve å skrive ein artikkel om emnet.

I perioden mai 1997 – mai 1998 engasjerte eg meg i følgjande, totalt nyttelause studie: eg registrerte 164 urinprøvebehaldarar med ein variasjon på 110 ulike av dei (tab 1).

Einaste kriterium for seleksjonen var at urinprøva vart levert i ein emballasje som ikkje var av den ferdigkjøpte, sterile typen.

Det viste seg at det ikkje tydde noko for urinanalysen om prøva var på ei halvliters Cola-flaske eller på eit tomatpuréglas, for emballasjen var alltid svært godt reingjort.

Artikkelen er ikkje meint å vere medisin-historisk, med linjer fra den epoken sin uroskopi. Nei, han er rett og slett skriven i stor glede over å oppleve dei mest ulike former for behaldarar.

Avføringsprøver fell utanfor denne studien. Før Hemofec-epoken kunne desse bli bringa i alt fra fyrstikkesker og globoidesker til langt meir voluminøse behaldarar.

Det er naturlegvis viktig å unngå djupsindige tolkingar om kvifor den og den emballasjen blir vald.

Når ein pensjonert bedriftsleiar to gonger bringar urinprøver i flasker med etikettane Bells Old Scotch Whisky og Koskenkorva vodka, må ein halde seg stramt i taumane: ein slik observasjon treng ikkje tyde at personen har fått eller alltid har hatt hang til flaska. Det treng såleis ikkje vere eit ordlaust rop om hjelp!

Det treng heller ikkje vere ein demonstrasjon mot helsevesenet sine åtvaringar mot alkohol og andre nytingsmiddel. Det kan vere reine slumpen at den pensjonerte bedriftsleiaren to gonger valde slik emballasje.

Det same må hevdast for emballasje som har innehalde QlO, purpursolhatt eller vitamin E.

Viktige signal?

Eller er dette kanskje likevel signal som er verdt å leggje merke til? Vil nokon meddele noko når dei bringar urinprøver i glas som til dømes har innehalde antidepressiv?

Men slike funderingar er nytte- og ansvarslause og sømer seg neppe for ein seriøs studie.

Vi skal heller ikkje leggje for mykje vekt på at urinprøver blir tekne med i parfymeglas med mikroskopisk opning. Det kunne slå urettvist ut mot produsenten, altså av urinprøva, ikkje av parfymen.

Påhitta er til tider mange. Til dømes er det ikkje alle som kunne makte å fjerne kula i ein Mums Roll On deodorant og erstatte deodorantinnhaldet med ein malodorant.

Tine-meieriet sine Lett Rømme-pakningar krev godt med Rema-posar kring seg dersom prøva skal kome velberga fram.

Litt interessant er det når ei prøve anno 1997 blir bringa i ei flaske som hadde innehalde «Borvann 2 % til omslag. Anvendes før 5 – 85».

Den mørkøygde øybuen

«Har du kanskje urinprøve med deg?» spør lækjaren ein mørkøygd øybu i 30-årsalderen. Han seier ingenting der han sit framfor meg på andre sida av bordet. Så luter han hovudet framover, fester blikket sitt fast og intenst mot mitt, dreg munnvikene nedover og let høgre hand som i ein gamaldags westernfilm gli langsamt inn i venstre innerlomma på jakka si. Heldigvis dreg han ikkje fram ein seksløpar. men ei urinprøve på ei Fanta-flaske. På det stadiet hever begge munnvikene seg til eit smil og vi slappar begge av.

Den sigrande emballasjen

Den overlegent mest brukte emballasjen for urinprøver til mitt sunnhordlandske kontor var Stavlands tomatpuré. Dette tyder neppe at konsumpsjon av Stavlands tomatpuré aukar behovet for urinprøvekontroll. I det heile tillet det neppe noka anna slutning enn at dette produktet er mykje brukt på våre kantar.

Delikat Appetittsild 270 g kom som ein god nummer to, rett nok med under halvparten av frekvensen til Stavlands tomatpuré. Stavlands ekte lynghonning og Galla Tomatpuré kom begge på delt tredjeplass, saman med hydrogenperoksid og Nestlés barnemat.

Blant andre gamle kjenningar kom Rigabalsam og honning, Solo appelsinbrus og kamferdråpar.

Konklusjon

Dette er ingen seriøs studie som tek sikte på å føre vitskapen framover og merittere i noko fag, korkje urologi, psykiatri, folkeminnevitskap, psykiatri, sosiologi eller marknadsføring.

Han er utført over eit år av eit, tillat meg, leikande menneske, ein homo ludens, som innser det unyttige i slike nyttelause studiar.

Kan det unyttige vere nyttig?

Det mest alvorlege ved det heile er at forfattaren meiner at stundom er det unyttige nyttig, om ikkje for anna enn for å stimulere musculus risorius bilateralt.

Men som ein seriøs avslutning bør det slåast fast at vidare forsking er nødvendig for å kartlegge eventuelle geografiske skilnader i det nasjonale forbruket av urinprøveemballasje av ulikt fabrikat.